Με την παρουσία του διαδικτύου, η δημοσιογραφία αρχίζει να εξελίσσεται και να αλλάζει. Το ίδιο το διαδίκτυο άλλαξε την ίδια την καθημερινότητά μας, τις ζωές μας, τις ίδιες τις δουλειές και τον τρόπο επικοινωνιας των ανθρώπων. Οι άνθρωποι πλέον χρησιμοποιούν καθόλη τη διάρκεια της ημέρας τους το διαδίκτυο για όλους τους σκοπούς τους, είτε εργασίας, είτε ψυχαγωγίας, είτε πληροφόρησης. Το διαδίκτυο δηλαδή θα μπορούσαμε να πούμε, αποτελεί έναν καινούριο κόσμο, έναν άλλον κόσμο (virtual reality). Σε αυτόν τον κόσμο πλέον δεν μπορείς να ξεχωρίσεις το πραγματικό με το ψεύτικο (Baudrillard, 1994). Το διαδίκτυο ανοίγει το δρόμο στην παγκοσμιοποημένη αγορά καθώς πλέον η ππληροφόρηση δεν έχει σύνορα.
Κατά περιόδους διακρίνουμε διάφορες θεωρίες που προσεγγίζουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, την επικοινωνία και διάφοροι ερευνητές προσπάθησαν να ερευνήσουν τον τομέα και να αποκρυσταλώσουν διάφορες αποψεις.
Η διαδικασία της μαζικής επικοινωνίας αποτελεί μια δυναμικη διαδικασία. Δεν είναι συνώνυμη με τα μέσα μαζικής επικοινωνίας καθώς δεν υπάρχει ομοιόμορφη επικοινωνία σε όους. Με βάση το θεωρητικό υπόβαθρο, η εποικωνία ανέπτυξε κάποια μοντέλα. Πρωταρχικό μοντέλο ήταν του Lasswell το οποίο εμπερικλεί την πληροφορία του -ποιός λέει τι σε ποιόν για ποιό λόγο. Οι Shannon and Weaver ανέπτυξαν το μαθηματικό μοντέλο το οποίο σημειώνει ένα θόρυβο και τις επιπτώσεις της επικοινωνίας. Ένα άλλο μοντέλο είναι το μοντέλο για τη δι-φασική ροή των ΜΜΕ απο τους Katz και Lazarsfeld. Το μοντέλο αυτό εμεπρικλείει την άποψη οτι είναι δύσκολη η αποστολή των μηνυμάτων που επιθυμείς στο ακροατήριο. Για αυτό το λόγο υπάρχει η δυνατότητα των καθοδηγητών γνώμης (opinion leaders ) στην κοινωνία. Δίνεις σε αυτούς το μήνυμα που θέλεις και αυτοί το μεταδίδουν στο κοινό που τους ακολουθεί. Το μοντέλο της σπειροειδής γραμμής της σιωπής (Noelle-Neumann,1974) εμπερικλείει την αλληλεξάρτηση 4 στοιχείων στην επικοινωνία, τη μαζική επικοινωνία, τη διαπροσωπική, τις κοινωνικές σχέσεις, και το συσχετισμό προσωπικής άποψης με άλλες. Η θεωρία της πλαισίωσης (framing ) του Entman (Entman, 1993) εξηγεί οτι η πλαισίωση είναι μια κοινωνική κατασκευή ενός φαινομένου της κοινωνίας που πραγματοποιείται απο τα ΜΜΕ, τις οργανώσεις, τους πολιτικούς και τα κοινωνικά κινήματα. Ο Καρλ Μαρξ ασολείται με το να ερμηνεύει τους ταξικούς αγώνες και εξήγησε θεωρίες της εργατικής τάξης όπως η αποξένωσή της και η εξεγερσή της εναντίον της ελίτ.
Ο Lippmann δημοσίευσε την «Κοινή Γνώμη» (Public Opinion, 1988 ) το 1922 και μέσω αυτής ανέπτυξε τις θεωρίες του για την κοινή γνώμη εξηγώντας οτι οι απόψεις μας μπορεί να είναι διαφορετικές απο αυτές στην κοινωνία. Επίσης αναπτύσσει την έννοια της προπαγάνδας, λέγοντας οτι για να φτάσει κάποιος σε αυτό το σημείο πρέπει να υπάρχει κάποιος φραγμός -εμπόδιο ανάμεσα στο κοινό και σε ένα γεγονός όπου μετά το χειραγωγούν τα ΜΜΕ ή το παρουσιάζουν περιορισμένα(Walter Lippmann “Liberty and the News” Transaction Publishers, London 1995). Με αυτή τη θεώρηση ο Lippmann έκανε αναφορά στην ένοια του gate-keeping (White,1950) και στο agenda -setting /ημερήσια διάταξη (McCombs &Shaw, 1976). Έδειξε επίσης πώς τα άτομα χρησιμοποιούν τα στερεότυπα για διαμόρφωση γνώμης. Επίσης ήταν της γνώμης οτι το κοινό επηρεάζεται απο τα ΜΜΕ. Ο Harold Lasswell εξέτασε και αυτός την έννοια της προπαγάνδας και συγκεκριμένα ασχολήθηκε με τις ποσοτικές και ποιοτικές αναλύσεις της καθώς και τις επιρροές στο ευρύ κοινό. Δημιούργησε το content analysis (ανάλυση περιεχομένου). Ο Ellul επισημαίνει οτι η η προπαγάνδα αποτελεί τεχνική χρήσιμη καθώς κινητοποιεί τη μάζα ( Propaganda : The Formation of Men’s Attitudes, 1965).Ένα άλλο μοντέλο αποτελεί το μοντέλο του Ηall (Hall, 1980) που αναφέρεται στη λήψη και αποδικωδικοποίηση μηνυμάτων. Αναφέρει την πολυσημικότητα των ΜΜΕ και την ισχύ του κωδικοποιημένου μηνύματος.
Πώς όλες αυτές οι θεωρητικές προσεγγίσεις σχετίζονται με τη διαδικτυακή δημοσιογραφία;
Ο κεντρικός άξονας των ερευνών εστιάζετται στο γιατί οι άνθρωποι κάνουν χρήση των ΜΜΕ και για ποιόν λόγο; Αυτή έγκειται στη χρησιμοθηρική διάσταση στη θεωρία χρήσεων και ικανοποιήσεων (Blumler & Katz, 1974). Οι ανάγκες των ακροτηρίων επηρεάζουν τα ΜΜΕ σε αντίθεση με άλλες θεωρίες που σθεωρούν το κοινό ως παθητικό δέκτη. Το μοντέλο της υποδόριας βελόνας ( Hypodermic Needle model) ισχυρίζεται ότι τα ΜΜΕ έχουν μιαν άμεση επιρροή στο κοινό και στη συνείδηση των μαζών. Ο Γκράμσι (Γκράμσι, 1973) ανέπτυξε την έννοια της ηγεμονίας και ισχυρίστηκε οτι οι αστοί ελέγχουν τους μηχανισμούς του κράτους. Θεσμοί όπως τα ΜΜΕ, τα κόμματα διαμορφώνουν ένα κλίμα αστικής εξουσίας. Ο Stuart Hall ανέπτυξε τον κυρίαρχο λόγο και το θέμα της πρόσληψης των ΜΜΕ και υποστήριζε οτι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αποτελούν αρένα διεκδίκησης.
Κάποιοι απο τους πιο σημαντικούς θεωρητικούς που κατάφεραν να προσεγγίσουν γλωσσολογικά και σημειωτικά έννοιες ήταν ο Saussure, Lévi-Strauss, Lacan και Barthes. Ο Barthes δίνει στη γραφή μια πιο βαθιά προσέγγιση, αυτή της επικοινωνίας με περιεχόμενο. Και ο Βarthes αλλά και ο Saussure προσέγγισαν τα μηνύματα πίσω απο τη γραφή. Το συμβολισμό των μηνυμάτων και καθιέρωσαν πολύ σημαντικές θεωρίες που χρησιμοποιούνται και στα ΜΜΕ αλλά και στη διαφήμιση (σημαίνον-σημαινόμενον ) και στη μόδα. Στο βιβλίο του «Στοιχεία Σημειολογίας» ( Barthes, 1967) ,σημειώνει οτι η γλώσσα αποτελεί σύστημα αξιών με μορφή συμβολαίου. Στο βιβλίο «Το Σύστημα της Μόδας» ( “The Fashion System”, “Système de la mode” , Editions du Seuil, 1967) o Barthes εξήγησε οτι οποιαδήποτε λέξη της μόδας ταιριάζει σε ένα σύνολο τότε γίνεται αποδεχθεί ως αληθινή.
Το κεντρικό σημειο στην έρευνα του 21ου αιώνα αποτελεί το γεγονός της εισόδου στην εποχή της πληροφορίας ή κοινωνία της πληροφορίας με μια πλατιά χρήση των καινούριων τεχνολογιών. Πολλοί προσπάθησαν να κατανοήσουν τον ορισμό αλλά ο Καστέλς στην τριλογία του “The Network Society” , “The Power of Identity” και το “End of Millennium” ερμηνεύει και εξηγεί την καινούρια κοινωνία αυτή με τα νέα μέσα. Ο Castells μιλάει για τον εκμηδενισμό της έννοιας του χώρου και του χρόνου στα νέα μέσα αφού ένας υπερσύνδεσμος ( hyperlink) μπορεί να μας μεταφέρει σε μια άλλη τοποθεσία μέσα σε δευτερόλεπτα. Οι γεωγραφικές αποστάσεις μειώνονται και ενυπάρχει πλέον η έννοια της παγκοσμιοποίησης. Η πληροφοριοποίηση αποτελεί το νέο παράδειγμα που βασίζεται στα νέα δίκτυα. Η θεωρία της δημόσιας σφαίρας αποτελεί ένα μέρος της κοινωνικής ζωής στο οποίο δημιουργείται κάτι που μπορεί να πλησιάσει την κοινή γνώμη (Habermas , 1974). Τα έντυπα και οι εφημερίδες αποτέλεσαν τα πρώτα μέσα της δημόσιας σφαίρας. Στην εποχή του διαδικτύου μπορούμε να πούμε οτι μια διαφορετική δημόσια σφαίρα αναπτύσσεται στον κυβερνόκοσμο. Για τον McLuhan το μέσο είναι το μήνυμα ενώ για τον Levinson (1999) ο McLuhan υποστηριζει οτι το κάθε νέο μέσο περιλαμβάνει και τα προηγούμενα μέσα όπως και το διαδίκτυο. Μια απο τις σημαντικότερες θεωρίες είναι θεωρία της καλλιέργειας του Gerbner ( Gerbner and Gross, 1976).
Οι αλλαγές στη δημοσιογραφία με την εξέλιξη της τεχνολογίας είναι ραγδαίες. Η Δημητρακοπούλου (2011) εξηγεί τις μορφές της δημοσιογραφίας στη νέα εποή και τις παραθέτει σε διαδραστική /διαδικτυακή, συμμετοχική(αλληλόδραση κοινού), δημοσιογραφία του κοινού , εναλλακτική δημοσιογραφία, δημοσιογραφία των πολιτών. Υπάρχουν πλέον οι έννοιες παραγωγού -χρήστη και στο εμπόρευμα-ακροατήριο. Το περιεχόμενο παράγεται απο τον χρήστη ο οποίος πλέον είναι δραστηριοποιημένος στο διαδίκτυο. Η προσωποποιημένη διαφήμιση πλέον στο διαδίκτυο εκφράζει αυτό που ονόμαζε ο Deleuze ονόμαζε «Κοινωνία του ελέγχου» ( “Society of Control” ). Τα άτομα πλέον δρούν τόσο πολύ στο διαδίκτυο που πλέον είναι σαν κάποιος να τους εκμεταλλεύεται. Η διαφήμιση στα διαδικτυακά μέσα έχει φέρει τον Dallas Smythe (Smythe, 2006, σελ.233,238) έχει ορίσει σαν το εμπόρευμα-ακροατήριο (audience commodity) εξηγώντας οτι το ακροατήριο πωλείται ως εμπόρευμα πλέον.
Με την εμφάνιση του διαδικτυου, ερευνούμε μια τάση των ίδιων των ανθρώπων οι οποίοι παράγουν περιεχόμενο χωρίς βέβαια να είναι οι ίδιοι δημοσιογράφοι. Αυτοί είναι οι bloggers, οι οποίοι απο το ίδιο τους το σπίτι αρχίζουν να δημιουργούν ένα δικό τους ΄΄μέρος’’ στο διαδίκτυο οπού ανεβάζουν περιεχόμενο. Με το blogspot ως πλατφόρμα δημιουργούν δημοσιεύσεις. Ο τομέας που άλλαξε όλη τη χρήση των μέσων ήταν οι ίδιοι bloggers και συγεκριμένα οι fashion bloggers, οι οποίοι άλλαξαν τη χρήση των μέσων σε όλους τους τομείς. Αρχικά ο τρόπος που πλέον χειρίζονται οι περισσότεροι και οι περισσότερες εταιρείες είναι ο ίδιος με αυτόν των bloggers. Οι fashion bloggers ήταν εκείνοι που χρησιμοποίησαν πρώτοι τα κοινωνικά μέσα και έπειτα οι δημοσιογράφοι.
Βιβλιογραφία
Ελληνική
Παπαθανασόπουλος, Σ. (2005). Η Τηλεόραση στον 21ο αιώνα, Αθήνα: Καστανιώτη.
Ζητήματα Επικοινωνίας (2013) «Θεωρία και Έρευνα στις Δημοσιογραφικές Σπουδές», Αφιέρωμα, τεύχος 14-15.
Ξένη
Bagdikian, B. (2004). The new media monopoly. Boston, MA: Beacon Press.
Baker, E. C. (2007). Media concentration and democracy: Why ownership matters. New York: Cambridge University PressBell, A. (1991). The language of the media. Oxford: Blackwell.
Barrie Gunter, Vincent Campbell, Maria Touri (2009), ‘’Blogs, News and Credibility’’ https://lra.le.ac.uk/jspui/bitstream/2381/8086/3/%5B04%5DBlogs%20-%20credibility.pdf
Beram, R. (1990). Journalism professionalism as an organisational-level concept. Journalism Monographs, 121.
Baudrillard, Jean (1994). Simulacra & Simulation (PDF). The Precession of Simulacra: University of Michigan Press. p. 1.
‘’Blogging as a Journalistic Practice: A Model Linking Perception, Motivation, and Behavior’’ Retrieved from http://sethlewis.org/wp-content/uploads/2009/06/Blogging-as-a-Journalistc-Practice.pdf
Calcutt, A. & Hammond, P. (2011). Journalism Studies: A Critical Introduction. London, New York: Routledge. Franklin, B., Kopper, G. G., Toth, E. & Vanslyke, J. (2000). “Editorial”. Journalism Studies, τόμ. 1, τχ. 1: 5-7
Carolynne Burkholder Citizen Journalism Retrieved from http://www.journalismethics.info/citizen_journalism/blogging.htm
Christopher Harper: ‘’ Blogging and Journalistic Practice’’ Retrieved from http://web.mit.edu/comm-forum/mit4/papers/harper.pdf
Denis McQuail ‘’Mass Communication Theory for 21th century’’ (2003)
Fiske,J. (1987). Television culture. London: Methuen. Herbert, J, (1982)Journalism Education and Academia, Media Reporter
Fiske, J. &. Hartley, J. (1978). Reading television. London: Methuen.
Gerbner, G., & Gross, L. (1976). Living with television: The violence profi le. Journal of Communication, 26 (2), 172–194.
Herbert, J ( 1996) Cascade learning approach to broadcast journalism education, AsiaPacific Media Educator, v.l:1, September, 50-64 Schoemaker,
Herbert, J. (1996). “Truth & credibility: the sound of the broadcast journalist.” Australian Studies in Journalism 5,123-140.
Herbert, J., Working towards a practical theory of journalism, Asia Pacific Media Educator, 5, 1998, 137-143. Available at:http://ro.uow.edu.au/apme/vol1/iss5/12
Hey Yeung Lau 2015 Cultivation Effects of Television Broadcasting and Online Media © Springer Science+Business Media Singapore 13 W.W.K. Ma et al. (eds.), New Media, Knowledge Practices and Multiliteracies, DOI 10.1007/978-981-287-209-8_2
Ján Višňovský and Jana Radošinská (2017). Online Journalism: Current Trends and Challenges, The Evolution of Media Communication, Dr. Beatriz Peña Acuña (Ed.), InTech, DOI: 10.5772/68086. Available from: https://www.intechopen.com/books/the-evolution-of-media-communication/online-journalism-current-trends-and-challenges
John V. Pavlik (2001). Journalism and the new Media
JULIE FANSELOW: ‘’Community Blogging, The new wave of Citizen Journalism ‘’ (2009) Retrieved from http://www.ncl.org/publications/ncr/97-4/01.08Fanselow.pdf
Murphy, James E., The New Journalism: A Critical Perspective. ,Journalism Monographs, No. 34.
Papathanassopoulos, S. (2002). European Television in the Digital Age: Issues, dynamics and realities, Cambridge: Polity. Παπαθανασόπουλος, Σ. (2000) (επιμέλεια). Επικοινωνία και Κοινωνία από τον Εικοστό στον Εικοστό Πρώτο Αιώνα, Αθήνα: Καστανιώτης. Πλειός, Γ. (2011). Η κοινωνία της ενημέρωσης: Ειδήσεις και νεωτερικότητα. Αθήνα Καστανιώτης
P. & Reese, S. (1991). Mediating the message: theories of influences on mass media content. New York: Longman.
RANDAL A. (1990) ‘‘Journalism Professionalism as an Organizational-level Concept’’, Journalism Monographs p. 121.
Scheufele, D. A. (1999) ‘Framing as a Theory of Media Effects’, Journal of Communication 49(1): 103-122.
Steen Steensen & Laura Ahva (2015). Theories of Journalism in a Digital Age Journalism Practice Vol. 9 , Iss. 1,
THE PEW RESEARCH CENTER (2002, 4 August) ‘‘News Media’s Improved Image Proves Short-Lived’’, Retrieved March 23, 2005 from http://people-press.org/reports/display.php3?ReportID159
Wahl-Jorgensen, K. & Hanitzsch, T. (2009). “Introduction: On Why and How We Should Do Journalism Studies”(σελ. 3-16).
Wahl-Jorgensen & T. Hanitzsch (eds), The Handbook of Journalism Studies, New York, Oxon: Routledge.
Wall, M. (2005) ‘Blogs of War: Weblogs as news’, Journalism 6(2): 153-172.
Winter Herbert, J., (1996)Journalism education at the tertiary level”, Australian Journalism Review, vo1.19(l), June:7-19
Wu, Wei;Weaver, D., & Johnson, O. (1996). Professional roles of Russian and US journalists: a comparative study. Journalism & Mass Communication Quarterly, 73, 534(548
Zelizer, B. (2009). “Journalism and the Academy” (σελ. 29-41).